Pytania i odpowiedzi na temat mediacji

• Co to jest mediacja?

  Mediacja oznacza pośredniczenie w konfliktach. Jest to pozasądowa, poufna i elastyczna metoda dochodzenia do satysfakcjonującego wszystkie strony polubownego rozwiązania sporu z udziałem mediatorki lub mediatora. W ramach postępowania mediacyjnego strony mają władzę rozstrzygającą, a nie sędzia lub inna trzecia osoba. Dobrowolnie i na własną odpowiedzialność dążą do ugody.

  Dalsze zalety to m.in. niższe koszty i szybkość w porównaniu do postępowania sądowego, wieksza satysfakcja oraz wyższa skuteczność samodzielnie wypracowanego porozumienia. Ponadto mediacja zapobiega eskalacji konfliktu, a jego rozwiązanie jest trwałe, dostosowane do indywidualnych potrzeb stron i zorientowane na przyszłość, umożliwiając kontynuację stosunków społecznych, rodzinnych i ekonomicznych między stronami.
  Mediacja jest sprawdzoną w Polsce i na świecie procedurą rozwiązywania konfliktów międzyludzkich.

  Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu jej przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Natomiast ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym na podstawie przepisów k.p.c.

• Jak przebiega mediacja?

  Mediacja jest postępowaniem składającym się z pewnych konkretnych etapów. Proces rozpoczyna spotkanie informacyjne, które umożliwia poznanie mediatora lub mediatorki oraz zapoznanie się z przebiegiem i zasadami mediacji. Czas trwania całej mediacji zależy od rodzaju konfliktu i stopnia zaangażowania stron. Średnio potrzeba 3 do 5 sesji, trwających każdorazowo około 2 godzin. Tematy mediacji są definiowane przez strony konfliktu. Warunkiem wstępnym rozpoczęcia mediacji jest chęć stron do pracy nad konfliktem i rozwiązania go na własną odpowiedzialność.

  Mediację można rozpocząć samodzielnie, zgłaszając się do wybranego mediatora. Gdy w sprawie toczy się już postępowanie można złożyć wniosek do sądu, by skierował strony do mediacji. Także kierując pozew lub wniosek do sądu można zawnioskować jednocześnie o skierowanie do mediacji.

  Sąd może również sam skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania, nawet po wyroku w pierwszej instancji. Wówczas sąd wyznacza mediatora z listy tzw. stałych mediatorów, prowadzonej przez Prezesa danego Sądu Okręgowego.

  Po zakończeniu mediacji dokumentuje się wspólnie osiągnięte porozumienie pod postacią pisemnej ugody. Ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd zyskuje moc prawną ugody zawartej przed sądem. O ile podlega wykonaniu w drodze egzekucji (np. o ustalenie alimentów), a sąd zatwierdzi ją poprzez nadanie klauzuli wykonalności, staje się ona wówczas tytułem wykonawczym, czyli dokumentem, który stanowi podstawę do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

• Jaka jest różnica między rozprawą sądową a mediacją?

  Orzeczenie sądu zazwyczaj nie rozwiązuje codziennych problemów ani sporów dotyczących warunków życia. W postępowaniu mediacyjnym jest to natomiast możliwe, gdyż mediacja koncentruje się na potrzebach i interesach stron konfliktu. Nawet jeśli strony wyrażają zgodę na pewne ustępstwa, dążąc do polubownego rozwiązania sporu, to czynią to dobrowolnie i z pełną odpowiedzialnością za wynik końcowy. Sąd wyrokiem zmusza natomiast do działań i kompromisów, rzadko uwzględniając faktyczne potrzeby stron. Rozprawa sądowa jest zorientowana na sytuację prawną konfliktu. Wszystkie porozumienia zawarte w wyniku mediacji są ważne tylko wtedy, gdy wszystkie strony wyrażą na nie zgodę. W związku z tym mają trwały charakter.

  Mediacja jest procesem, który może dostosować się do potrzeb, stanów emocjonalnych, kultury dialogu i tempa pracy zaangażowanych w konflikt stron. Jest z reguły bardziej efektywna, szybka i mniej kosztowna niż postępowanie sądowe. Mediacja nie wyklucza drogi sądowej, lecz daje dodatkową szansę rozwiązania sporu. Ponadto zapobiega eskalacji konfliktu, a jego rozwiązywanie zorientowane jest na przyszłość, umożliwiając poprawę wzajemnego zrozumienia oraz kontynuację stosunków społecznych, rodzinnych i ekonomicznych między stronami.

• Jakie są zasady prowadzenia mediacji?

  Fundamentalną zasadą mediacji jest dobrowolność. Oznacza ona, że niemożliwe jest zmuszenie stron do podjęcia i uczestnictwa w mediacji oraz osiągnięcia porozumienia ani przez mediatorów, osoby postronne, ani przez sąd . Strony mają prawo przystąpić i odstąpić od mediacji na każdym jej etapie.

  Mediacja ma charakter poufny. Poufność wspomaga budowę wzajemnego zaufania, otwartą wymianę poglądów oraz wzajemnych oczekiwań w stosunku do ugody. Krąg osób zobowiązanych do zachowania w tajemnicy faktów, o których dowiedzieli się podczas mediacji obejmuje mediatora, strony, a także osoby trzecie biorące w niej udział. O zwolnieniu z obowiązku poufności decydują strony. 

  Kolejną zasadą jest bezstronność i neutralność mediatorów. Sa oni bezstronni wobec uczestników sporu. Oznacza to, że nie wyróżniają nikogo i w równym stopniu angażują się w pomoc dla każdej ze stron. Nie mogą być spokrewnieni lub pozostawać w jakichkolwiek związkach z którąkolwiek ze stron. Wobec przedmiotu sporu są neutralni. Nie próbują narzucić stronom swojego światopoglądu, nie sugerują własnych rozwiązań, nie podejmują decyzji i nie oceniają wypowiedzi stron. Osobę mediatora muszą zaakceptować wszystkie strony. Nikt nie może narzucać wyboru mediatora i każda ze stron może poprosić o jego zmianę, także w trakcie procesu mediacyjnego.

  Strony stanowią same o sobie, a zadaniem mediatora lub mediatorki jest towarzyszenie im w samodzielnym wypracowaniu wspólnego porozumienia oraz wsparcie w urealnieniu i skonkretyzowaniu tego porozumienia. Odpowiedzialność za rozwiązanie konfliktu oraz za szczegóły ugody spoczywa wyłącznie na stronach.

  Tzw. „miękkie” zasady, m.in. takie jak gotowość stron do zawarcia ugody, wzajemne poszanowanie godności, uczciwość oraz działanie w dobrej wierze podkreślają pojednawczy charakter mediacji.

• W jakich sprawach można przeprowadzić mediację?

  Za pomocą mediacji można rozwiązać sprawy okołorozwodowe (np. dot. sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi, alimentów czy podziału majątku wspólnego małżónków). Mediacja stosowana jest także w konfliktach rodzinnych (np. z celem pojednania małżonków), w sprawach pracowniczych wewnątrz przedsiębiorstw (np. konflikty wewnątrz zespołów pracowniczych, mobbing), w sporach gospodarczych (między przedsiębiorstwami) oraz innych sprawach cywilnych (np. spory sąsiedzkie, między grupami społecznymi lub grupami interesów, sprawy ubezpieczeniowe).

  Postępowanie mediacyjne w sprawach karnych natomiast może służyć naprawieniu wyrządzonych przestępstwem szkód materialnych i moralnych oraz stwarza szansę na szybsze uzyskanie odszkodowania (lub naprawienie szkody), zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i przeprosin.

• Jaka jest rola mediatora/mediatorki?

  Mediator/mediatorka wspiera komunikację pomiędzy stronami i troszczy się o to, by każda ze stron miała możliwość swobodnego wypowiedzenia się i omówienia ważnych dla siebie kwestii. Mediatorzy motywują uczestników mediacji do poszukiwania rozwiązań, aktywizują ich kompetencje komunikacyjne oraz stwarzają przestrzeń do budowania pozytywnych relacji między stronami. W tych celach stosowane są rozmaite środki komunikacji i często wiedza psychologiczna.

  W niektórych sytuacjach w procesie mediacyjnym uczestniczy dwóch lub więcej mediatorów, którzy mogą uzupełniać się nawzajem pod względem osobowości, płci, znajomości języka obcego, wiedzy psychologicznej lub gdy niezbędna jest znajomość danej dziedziny prawa. Czasami stosuje się tzw. ko-mediację celem uniknięcia stronniczości związanej z płcią.

• Jakie są rodzaje mediacji?

  Podstawowy podział mediacji rozróżnia mediację sądową, czyli prowadzoną na podstawie postanowienia sądu kierującego  strony do mediacji (po rozpoczęciu postępowania sądowego) oraz mediację pozasądową, także zwaną umowną, której podstawą jest  umowa o mediację zawarta międz stronami. Może ona być prowadzona przed  wszczęciem postępowania sądowego lub w trakcie toczącego się postępowania sądowego, jednak bez wydania przez sąd postanowenia o skierowaniu stron do mediacji, do chwili zakończenia postepowania w drugiej instancji zarówno w procesie, jak i postępowaniu nieprocesowym.